Gan Dr Wahida Shah Kent

Cyfeirir yn aml at bobl ag anableddau dysgu o grwpiau du a lleiafrifoedd ethnig (BME) fel ‘anweledig’ neu ‘anodd eu cyrraedd’. Trwy lens gwasanaethau cyffredinol, megis Addysg ac Iechyd, gellir gweld bod y grŵp hwn yn cael ei orgynrychioli o fewn y boblogaeth anabledd dysgu, gan ddangos mwy o achosion o rai cyflyrau. Fodd bynnag, mae diffyg data a gesglir fel mater o drefn, i ddarparu tystiolaeth gadarn.

Mae mwy o achosion o anableddau dysgu ymhlith grwpiau BME nid yn unig yn effeithio ar unigolion a theuluoedd, ond hefyd ar gymunedau cyfan, a'r gymdeithas ehangach. Mae hefyd yn atgyfnerthu anghydraddoldeb hiliol, allgáu cymdeithasol ac arwahanrwydd, ac yn cael effaith negyddol ar les corfforol, emosiynol a seicolegol. Er mwyn gallu asesu anghydraddoldebau a thargedu adnoddau'n briodol, mae'n hanfodol cael data cyflawn a chywir. Bydd hyn yn dibynnu ar werthoedd, sgiliau a gwybodaeth sefydliadol, a bydd angen ymrwymiad gan sefydliadau ar bob lefel yn ogystal â set sgiliau cryf gan ymchwilwyr. Mae angen inni dynnu sylw at y diffyg hwn o ran data hollbwysig, ac eiriol dros ei gasglu.

Mae adroddiadau ar anghydraddoldebau iechyd a chanlyniadau fesul grŵp ethnig yn pwysleisio'r angen i oresgyn rhwystrau i wneud lle ar gyfer cofnodi ethnigrwydd yn gyflawn ac yn gywir. Mae’r angen am ddata ethnigrwydd cyflawn o ansawdd da wedi’i atgyfnerthu gan Ddeddf Cydraddoldeb 2010, sy’n gosod cyfrifoldeb ar awdurdodau i fynd i’r afael ag anghydraddoldebau a thargedu gwasanaethau’n briodol.

Ar gyfer fy astudiaeth PhD, cefais drafferth dod o hyd i set ddata gynrychioliadol genedlaethol a oedd yn cynnwys data ethnigrwydd cynhwysfawr ar y pwnc roeddwn yn ymchwilio iddo. Mae prinder data ethnigrwydd yn bryder. Er gwaethaf y gor-gynrychiolaeth o anableddau dysgu ymhlith grwpiau BME, maent bron bob amser yn cael eu tangynrychioli o ran defnydd gwasanaethau ymhlith darparwyr gwasanaethau gwirfoddol a statudol. Fodd bynnag, mae llawer o'r data hwn yn anecdotaidd. Dim ond os yw ymchwilwyr a sefydliadau'n gallu dangos hyn wrth ddadansoddi setiau data â chod ethnig y gellir herio gwahaniaethu yn rheolaidd ac yn llwyddiannus. Byddai data ethnigrwydd cywir yn galluogi arbenigwyr i asesu anghydraddoldebau iechyd a mynediad at wasanaethau, ac yn helpu i sicrhau bod adnoddau'n cael eu targedu'n briodol.

Mae angen i ni gynnwys llais dinasyddion BME ag anableddau dysgu yn ein hymchwil, ac i daflu goleuni ar eu profiadau bywyd. A oes amrywiaeth ethnig? Ym mha ffordd? Byddai'r wybodaeth hon yn helpu i ddylanwadu ar bolisi ac ymarfer ym maes iechyd a gofal cymdeithasol ac yn darparu atebion i rai o'r heriau a wynebir gan ddarparwyr gwasanaethau sy'n ceisio cyrraedd grwpiau anabledd dysgu BME.

Fel ymchwilydd, sy’n eiriol dros ddad-drefoli ymchwil, yn ogystal ag annog ymarferwyr i fabwysiadu dull croestoriadol, rwy’n credu ei bod yn bwysig sicrhau bod y grŵp hwn yn cael ei gynnwys mewn ymchwil, ac i ddata ethnigrwydd gael ei gasglu’n rheolaidd i lywio polisi a’r comisiynu gwasanaethau cymorth arbenigol. Er mwyn cynhyrchu atebion poblogaeth gyfan i heriau a brofir gan gymdeithas, roedd angen i ni gynhyrchu ymchwil sy'n cynnwys poblogaethau cyfan, waeth beth fo'u hethnigrwydd.